Hoe is het om op te groeien in armoede? Wat zijn de gevolgen daarvan voor iemands toekomst en gezondheid? En als je antwoord wil op deze vragen, wie vraag je dit dan? Vaak wordt een wetenschapper gevraagd om dit soort vragen te beantwoorden. Terwijl je het natuurlijk ook kan vragen aan de mensen die het zelf meemaken. Wij vroegen het aan onze adviesgroep met mensen die van weinig geld moeten rondkomen.

Met onze adviesgroep (met mensen die van weinig geld moeten rondkomen) denken we hard na over een ingewikkelde vraag. Hoe zorgen we dat andere gezondheidsonderzoekers vaker advies vragen aan mensen voor wie gezond leven het lastigste is? De collega’s van onze vakgroep kunnen hiervoor namelijk onze adviesgroep inzetten, maar doen dit toch niet altijd.

Je kunt er de klok bijna op gelijk zetten. Zodra de eerste pepernoten in de supermarktschappen liggen, komen ook de eerste uitnodigingen binnen in mijn inbox. ‘Wil je iets over armoede en gezondheidsverschillen komen vertellen op onze inspiratiedag?’ of ‘Zou u een lezing over de gezondheidsgevolgen van armoede kunnen geven tijdens ons congres?’.

Onze adviesgroep – met mensen die van weinig geld moeten rondkomen – vindt vijf keer per jaar plaats in een buurthuis in de wijk Pottenberg in Maastricht. In Pottenberg wonen meer mensen die van lagere inkomens moeten rondkomen dan in andere Maastrichtse wijken. Er is meer armoede, de werkloosheid is relatief hoog en relatief veel bewoners zijn afhankelijk van een uitkering.

De kans is groot dat je wel eens mee hebt gedaan met wetenschappelijk onderzoek. Bijvoorbeeld door het invullen van een vragenlijst of het meewerken aan een interview. De kans is veel minder groot dat je daar ooit nog iets over terug hebt gehoord. Wat waren de resultaten van het onderzoek? Wat is er mee gedaan in de praktijk? Waarschijnlijk heb je geen idee.

Anderhalf jaar geleden zijn we gestart met onze vaste adviesgroep met mensen die van weinig geld moeten rondkomen. Deze adviesgroep adviseert ons als gezondheidswetenschappers bij de Universiteit Maastricht over ons onderzoek. We bespreken ideeën voor subsidieaanvragen, leggen flyers en vragenlijsten voor en bespreken allerlei onderwerpen rondom gezond leven met weinig geld, waarbij adviesgroepleden hun ervaringskennis kunnen delen. Met onze adviesgroep brengen we wetenschap en burgers dichter bij elkaar.

Hoe komt het dat armoede en gezondheidsverschillen vaak ‘door worden gegeven’ van generatie op generatie? We vroegen het aan de mensen die daar zelf ervaring mee hebben. In een bijeenkomst in een buurthuis in Maastricht, waar we samen komen met onze adviesgroep met mensen die van weinig geld moeten rondkomen.

Toen ik als klein meisje op schilderles zat, leerde ik een belangrijke les van de kunstenaar[1] die me lesgaf. Als je het even niet weet, doe dan wat je wél weet, net zolang tot het gelukt is. Of ik nou een landschap schilderde of een leeuw, zijn les in uitstelgedrag hielp me om vol zelfvertrouwen aan de slag te gaan. Ik wist nog niet hoe ik de vormen van het hoofd van de leeuw moest schilderen, maar zag wel dat de basiskleur licht-oranje moest zijn en voegde daar net zo lang schaduwen en lichtpunten aan toe totdat de leeuw als vanzelf op mijn doek verscheen.

“Hallo, ik ben één van de experts,” zegt de man plagend terwijl hij zijn hand uitsteekt. “En ik ben hier om van jullie te leren,” zeg ik. Hij is één van onze nieuwe adviesgroepleden: een burger uit Maastricht die van weinig geld moet rondkomen. We zijn vandaag met in totaal 11 adviesgroepleden aan wie we vragen over ons onderzoek kunnen voorleggen. Het is bijna tijd voor de kerstdagen en dat is goed te zien aan de aankleding van het buurthuis, waar we alweer de zesde bijeenkomst van onze adviesgroep houden.

Het is een koude maar zonnige vrijdagmiddag in Maastricht. Ik zit buiten op een muurtje te wachten voor het buurthuis. Daar hebben we alweer de vijfde bijeenkomst van onze adviesgroep over gezond leven met weinig geld.

“Mensen die in armoede leven, hebben minder sociale contacten, participeren minder in de maatschappij, hebben weinig vertrouwen in anderen en hebben vaak een korter lontje door de chronische stress die ze ervaren”, hoor ik mijzelf en mijn mede-geïnterviewden zeggen in een podcast over armoede en sociale cohesie. Het voelt ongemakkelijk om zo over mensen te praten die in een hele lastige situatie verkeren. Ik wil niet teveel generaliseren of zelfs stigmatiseren, maar dit is wel ons antwoord op de vraag hoe de relatie tussen armoede en sociale cohesie in elkaar steekt.

Als onderzoeker met een focus op de gezondheid van mensen die het moeilijk hebben, voel je je af en toe machteloos en bezwaard. Natuurlijk draag je met je onderzoek in theorie een klein steentje bij aan het verminderen van gezondheidsverschillen, maar dat is allemaal wel erg indirect. En ondertussen vraag je mensen keer op keer om hun verhaal te vertellen. Bijvoorbeeld over hoe moeilijk het is om met weinig geld toch kinderen (gezond) groot te brengen. Kunnen we het wel maken om steeds maar weer te vragen en te vragen en niet te helpen? We vroegen het aan onze vaste adviesgroep met mensen die van weinig geld moeten rondkomen.